Hipertoniya xəstəliyi

Arterial təzyiqin 135/90 mm civə sütunundan yuxarı qalxması arterial hipertenziya hesab edilir. Əgər arterial təzyiqin yüksəlməsi birincili olarsa, yəni digər patoloji proseslərlə əlaqədar deyilsə, ona hipertoniya xəstəliyi deyilir. Arterial təzyiqin yüksəlməsi digər xəstəliklərin əlaməti kimi meydana çıxarsa, bu, ikincili və ya simptomatik arterial hipertenziya adlanır.

Hipertoniya (Yüksək Qan Təzyiqi) Nədir?

Hipertoniya, qan təzyiqinin uzun müddət ərzində davamlı olaraq normadan yüksək olması ilə xarakterizə olunan ciddi bir sağlamlıq problemidir. Qan təzyiqi, qanın damar divarlarına göstərdiyi təzyiqdir və onun yüksək olması ürəyə əlavə yük gətirir. Bu vəziyyət müalicə olunmadıqda ürək xəstəlikləri, insult, böyrək problemləri və digər ciddi sağlamlıq fəsadlarına yol aça bilər.

Hipertoniyanın Əsas Səbəbləri

Hipertoniya bir neçə faktorla bağlı olaraq yaranır və inkişaf edir. Əsas səbəblər arasında aşağıdakı faktorlar rol oynayır:

• İrsi meyillik: Ailə üzvləri arasında hipertoniya olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir.
• Yaş: Yaşlandıqca damarların elastikliyi azalır və bu, qan təzyiqini yüksəldə bilər.
• Aşırı çəki və piylənmə: Bədən çəkisinin artması ürəyin işini çətinləşdirir və qan təzyiqini artırır.
• Fiziki aktivlik azlığı: Hərəkətsiz həyat tərzi qan təzyiqinin artmasına səbəb olur.
• Duzlu qidalar və qeyri-sağlam pəhriz: Duzun həddindən artıq qəbulu qan təzyiqini yüksəldir.
• Siqaret çəkmək və alkoqol istifadəsi: Hər iki vərdiş damarların zədələnməsinə və qan təzyiqinin artmasına səbəb olur.

Hipertoniyanın Simptomları

Hipertoniya çox vaxt “sakit qatil” adlandırılır, çünki əksər hallarda heç bir nəzərə çarpan simptomlar vermir. Ancaq bəzi hallarda, yüksək qan təzyiqi aşağıdakı simptomlarla özünü göstərə bilər:

• Baş ağrısı, xüsusən də səhər saatlarında.
• Nəfəs darlığı.
• Ürək döyüntüsünün sürətlənməsi və ya nizamsızlığı.
• Gözlərdə bulanıqlıq və ya görmə pozulmaları.
• Başgicəllənmə və zəiflik hissi.

Bu simptomlar adətən yüksək təzyiqin artıq ağırlaşdığı hallarda ortaya çıxır, buna görə də mütəmadi qan təzyiqi ölçmək vacibdir.

Hipertoniyanın Diaqnozu

Hipertoniya, qan təzyiqi mütəmadi olaraq ölçülməklə diaqnoz olunur. Normal qan təzyiqi adətən 120/80 mmHg olur. Qan təzyiqi 140/90 mmHg və ya daha yüksək olduqda hipertoniya diaqnozu qoyula bilər. Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün həkim bir neçə ölçmə aparır və əlavə testlər tələb edə bilər, o cümlədən:

• EKQ (Elektrokardioqramma): Ürək ritmini və fəaliyyətini yoxlamaq üçün.
• Sidik testi və qan analizləri: Böyrəklərin və digər orqanların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün.
• Ürək ultrasəs müayinəsi: Ürəyin strukturunu və funksiyasını qiymətləndirmək.

Hipertoniyanın Müalicəsi

Hipertoniyanın müalicəsi həyat tərzində dəyişikliklər və dərman müalicəsini əhatə edir:

• Həyat tərzi dəyişiklikləri: Sağlam pəhriz (xüsusilə duzun azaldılması), kilo itkisi, müntəzəm fiziki fəaliyyət, siqaretin tərgidilməsi və spirtli içkilərdən çəkinmək qan təzyiqini azaltmağa kömək edə bilər.
• Dərman müalicəsi: Qan təzyiqini nəzarət altında saxlamaq üçün istifadə edilən dərmanlar təyin oluna bilər. Bu dərmanlar antihipertensiv dərmanlar kimi tanınır və müxtəlif qruplara bölünür: diuretiklər, beta-blokatorlar, kalsium kanal blokatorları və s.

Hipertoniyadan Qorunma Yolları

Hipertoniya xəstəliyindən qorunmaq və ya onun ağırlaşmasının qarşısını almaq üçün aşağıdakı önləm tədbirlərinə əməl etmək tövsiyə olunur:

• Duz qəbulunu məhdudlaşdırın: Gün ərzində istifadə olunan duz miqdarını 5 qramdan (təqribən bir çay qaşığı) azaldın.
• Fiziki fəaliyyət: Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta dərəcədə fiziki məşqlər (yürüyüş, velosiped sürmə) edin.
• Sağlam pəhriz: Meyvə, tərəvəz və yağsız qidalarla zəngin pəhriz ürək-damar sağlamlığınızı dəstəkləyəcəkdir.
• Siqareti tərgidin: Siqaret çəkmək qan damarlarına ziyan vurur və hipertoniya riskini artırır.
• Müntəzəm olaraq qan təzyiqinizi yoxlayın: Qan təzyiqinizi nəzarət altında saxlamaq üçün həkimə müraciət edin və müntəzəm yoxlamalar aparın.