Ürayim bəzən vurur bəzən yox…

Bu necə olur?  Bu həqiqətən də belə ola bilər? Yoxsa sadəcə bir hissiyyatdır? Ürək vurğularının ritmini necə bilmək olar? Bunu Həkimə getmədən tayin etmək olarmi?

Dediklərimizi dəqiqləşdirmək üçün ilk növbədə Ürək vurğuları  haqda qısa məlumat verək.

Normal halda Ürək 4 kameradan ibarət olur. İki qulaqcıq və iki mədəcik.  Qan venalar vasitəsilə əvvəl qulacıqlara daxil olur. Sonra isə İkitaylı və Üçtaylı qapaqlardan keçərək mədəciklərə daxil olur. Buradan isə qanın venoz hissəsi (oksigenlə zəif olan) Ağciyərə  digər arterial hissəsi (oksigenlə zəngin olan) isə bütün bədən orqanlarına yayılır.Bu zaman növbə ilə əvvəl ürəyin qulaqcıqları sonra isə mədəcikləri yığılır. Bütün proses təqribən 0,43-0,44 saniyə davam edir. Sonra Ürək 0.40 saniyə dincəlir.Sağlam insanlarda  Ürək təqribən dəqiqədə 60-90 vurğu olaraq ritmik yığılmaqdadır. Ritmik dedikdə, yəni  Vurğuların müəyyən ardıcıllıqla davam etməsi nəzərdə tututlur. Ritmlərin Ardıcıllığı və sayı  pozulduğu zaman bu hal Aritmiya adlandırılır. Bəzən heç bir xəstəliyi olmayan insanlardada bu ardıcıllıq və say dəyişə bilər. Amma ilk əvvəl belə halın xəstəlik olub olmaması Həkim Kardioloq tərəfindən təsdiq olunmalıdır. Bir  çox hallarda isə Aritmiyalar təsadüfi müayinələr zamanı aşkar oluna bilər. Ürək ritminin sayının və ardıcıllığının təyin etmək üçün heç də hər zaman Həkimə müraciət etməyə əsas yoxdur. Belə ki, Siz özünüz bilək və ya boyun arteriyasında (damarında)  dediklərimizi yoxlaya bilərik. Sadəcə digər əlinizlə nəbzinizin dolğunluğunu və ardıcıllığını yoxlayın. Sonra saata baxaraq ürək döyümələrinizin 1 dəqiqə ərzində neçə dəfə olmasını qeyd edin.  Əgər yuxarıda dediyimiz kimi, Vurğu sayı 60-90 arası və ardıcıl ritmik  olarsa demək ki, qorxmağa əsas yoxdur. Amma ən yaxın məsafədə EKG müayinəsi oluna bilərsizsə Bu ən uyğun və düzgün  yoxlama olardı.

Lakin heç də hər zaman  Ritm və Say normal olmaya bilər. Bu zaman artıq Aritmiya haqda danışmaq lazımdır. İlk əvvəl bilmək lazımdır ki, Ürək yığılmaları onun daxili “kiçik elektrik sistemi” ilə tənzimlənir. Bu sistemin bir neçə tərkib hissələri – Sinus düyünü, AV düyün, Hiss dəstəsi və aparıcı yollar  var ki, bunların da hər birinin kiçik problemi  ciddi Aritmoloji xəstəliklərin yaranmasına səbəb ola bilər.  

Ürək ritm pozğunluqlarının bir neçə növü var. Amma tibb sahəsindən kənar olanlar üçün bunu sadəşələşdirib 3 qrupa bölmək olar:

1. Taxikardiyalar-  Ürək döyüntülərinin sayının normadan çox olması- Bir çox hallarda Xəstə döş qəfəsində ağırlıq , çırpınma və xoşagəlməz hissiyat olduğunu bildirirlər. Əksər insanlar idman və intensiv fiziki hərəkət, stress,əsəb gərginliyi zamanı bunu hiss edə bilər. Əksər hallarda bu “Normal” taxikardiya-Sinus taxikardiyası olur və çox zaman qısa zamanda düzəlir. Amma bəzi xəstəliklər zamanı  bu hal davamlı ola bilər və müalicə tələb edə bilər. Belə ki, Supraventrikulyar Taxikardiyalar, Mədəcik taxikardiyaları kimi ciddi ürək xəstəlikləri zamanı xəstələr daha ciddi şikayətlər (boğulma,təngnəfəslik, arterial təzyiqin yüksəlməsi ,huş itirmə və.s. ) bildirə bilər. Bu halların vaxtında aşkar olunması ciddi fəsadların qarşısını alır.
2. Bradikardiyalar- Ürək döyüntülərinin sayının normadan az olması- Ürək döyünmələrin minimal sayı 55-60 vurgu dəq olur. Bəzi insanlarda və proffesional idmançılarda bu say 45-50 arası ola bilər. İnsan yatdığı zamanda Ürəkdöyünmələrinin sayı aşağı enir ki, buda azan sinirin tonusunun artması nəticəsində olur.Lakin bəzən ürək yığılmalarının sayının 40 və daha aşağı olması olur . Belə hallar həm müxtəlif xəstəliklərin ağırlaşması kimi ( hipotireoz,müxtəlif dərman və toksinlərlə zəhərlənmə, kəllə- beyin travması, baş beyin meningiti, elektrolit disbalansa səbəb böyrək çatışmazlığı),  həm də Ürəyin damar xəstəlikləri və  keçiricilik sisteminin pozulması (Blokadalar) kimi problemlərdə  özünü biruzə verə bilər. Ürəkdöyünməsi aşağı olan xəstələr başhərlənmə, kəskin halsızlıq və zəiflik, gözlərin qaralması və görmənin qəfləti pisləşməsi, ürəkbulanma və qusma, huşun pozulması, kimi şikayətlər edir. Bəzi hallarda  yarana biləcək ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün xəstələrə Süni Ritm Cihazı (Peismeyker) implantə olunur.
3. Aritmiyalar-  zamanı ürək ritminin davamlılığının  müxtəlif  tipli pozulmaları baş verir və Ürəyin Qulaqcıq və  Mədəcikdən olan keçiricilik sistemindəki  problemlərə görə müxtəlif ola bilər. Bura Ekstrasistoliyalar və Səyirici aritmiya aiddir. Xəstələr ürəyin fasilələrlə vurduğunu , “ürək dayanması” kimi hissiyatın, qəfləti ürək çırpınmalarının, baş hərlənmə və boğulmalar kimi şikayətlərin olduğunu bildirirlər. Bəzən də bu aritmiyalar təsadüf müayinə zamanı aşkar olunur. Lakin sadə EKG müayinə bu problemi aşkar edə bilər. Şühbəli hallarda isə 24 saatlıq EKG monitoring (Holter monitor) müayinəsi çox faydalı olur.

Bütün yuxarıda dediklərimizi yekunlaşdırsaq deyə bilərik ki, Ürək Ritm Pozğunluqları vaxtında aşkar etmək gələcəkdə yarana biləcək ağırlaşmaların aradan qaldırılması üçün cox vacibdir. Bunun üçün Sizdən heç də çox şey tələb olunmur. Sadəcə ən yaxında olan Mütəxəsis Kardioloqa müraciət edib ən sadə Müayinə üsulları ilə diaqnozu təyin etmək olar.